Dünyanın en büyük markalarından bazıları karanlık başlangıçlar yaptılar. Toplumun ve siyasi iradenin gücünü elde etmek için iş dünyasının acımasızlıklarından ve karanlık yönlerinden sonuna kadar faydalandılar. İşte Amerikalı yazar Matt McNabb “A Secret History of Brands: The Dark and Twisted Beginnings of the Brand Names We Know and Love” adlı kitabında Coca Cola, Ford, Hugo Boss, Kellogs, Coco Chanel, Bayer, Adidas ve Puma gibi markaların karanlık, çarpık ve gizli tarihini anlatmış.
Coca Cola
Coca-Cola ilk olarak “cinsel canlandırıcı” olarak kokainle üretildi ve pazarlandı. Pazarlama stratejisinde ürünü tamınlarken “zihinsel, fiziksel yorgunluk ve böbrek ve karaciğer sorunları için tedavi edici bir iksir” tanımlamasını kullanıyordu. Coca-Cola ilk olarak ‘kokain’ ile yapılmıştı ve “cinsel organların en harika canlandırıcısı” sloganını kullanıyordu
John ‘Doc’ Pemberton 1880’lerde İç Savaş Konfederasyonu’nda asker olarak hizmet ederken göğsünden derin bir kılıç yarası aldı. Kendisine acıyı ve ağrıyı hafifletmek için o dönemin standart ağrı kesicisi olan morfin verildi. Fakat morfin bağımlılık yapan bir maddeydi. O günden sonra kendi kendine sadece acıyı kesmekle kalmayıp aynı zamanda morfin bağımlılığını da sona erdirecek mucize bir içecek üretme sözü verdi.
Georgia, Columbus’daki Pemberton’un İlaç ve Kimya Evi adındaki eczanesinde, French Coca Wine’ı (Fransız Kokain Şarabı) üretti. Ürettiği içecek için, “dünyanın en muhteşem sinir toniği”, “sizi rahatsız edecek, herşeyden kurtulmanızı sağlar, en ünlü tıp adamlarının önerdiği ve onayladığı neredeyse her şey için bir tedavi” olduğunu iddia ediyordu.
O zamanlar Yılan yağı ürünleri piyasada oldukça fazlaydı. Pemberton ürününü bir yılan yağı ürünü gibi pazarladı. ‘Bu içki, zihinsel ve fiziksel yorgunluğun, kronik ve zayıflatan hastalıkların, dispepsi, böbrek ve karaciğer sorunları, kalp hastalığı, melankoli, histeri, nevralji, baş ağrısı, boğaz ve akciğer sorunları, uykusuzluk, umutsuzluk ve hatta tüm yorgun duyguları tedavi eder” diye açıklıyordu. Pemberton, o zamanlar bugünkü para ile 20 $ ‘a denk gelen, şişesini 1.00 dolara Coca-Cola satıyordu. Gerçekte, alkollü içkisi kola fıstığı, damiana, koka ve alkol içeriyordu.
Kola fıstığı kafeinin kaynağıdır, Damiana, endişeye yardımcı olduğunu iddia edilen kanıtlanmamış bir çalı türüdür, doğal koka ve koka yaprakları kimyasal bir süreçle ekstrakte edildiğinde kokainin yapıldığı maddedir.
Pemberton’un iddia ettiğinin aksine içeceği horlamayı arttırma ve cinsel uyarılmayı azaltma gibi yan etkiler gösterdi.
Tepkiler üzerine Atlanta’ya taşındı. Orada Frank Robinson ile tanıştı. Atlanta’daki içki yasağından sonra Mayıs 1886’da Frank Robinson’un katkılarıyla alkolsüz olarak ilk kola üretildi. Robinson, bu yeni ürüne Coca-Cola adını vererek günümüzün gazlı içecek lideri olan coca colayı pazarlamaya başladı.
Pemberton ise halen morfin bağımlısıydı ve ilaçlarını alabilmek için patent haklarını Asa Candler’e satmak zorunda kaldı.
Candler şu anda dünyanın bir numaralı içeceği olan coca colayı pazarlamak için agresif yöntemler kullandı. 20. yüzyılın başına kadar kokain hammaddesi içecekten çıkarılmış değildi.
Jones-Miller Yasası’nın 1922’de ABD’ye kokain ithalatını yasakladıktan sonra sadece Coca-Cola için özel bir muafiyet getirdi. Bu gün firma halen Coca-Cola’nın herhangi bir zamanda kokain içerdiğine dair tüm iddiaları açıkça reddediyor.
Hugo Boss
Almanya’daki pek çok üretici, işlerini devam ettirebilmek için Nazilere üniforma ve silah yaptılar. Fakat Hugo F. Boss Nazi partisinin büyük destekçilerinden biriydi. İdealleri birbiriyle uyuşuyordu ve şirketi İkinci Dünya Savaşı sırasında Nazi birlikleri ve Gestapo için üniformalar üretti.
Boss, 1930’ların sonlarından 1942 lere kadar, üreticilerin zarar etmemek için maliyetlerini düşürmek için çabaladığı dönemde yüksek karlar elde etti. Hugo Boss sadece Nazi partisinin gururlu ve aktif bir üyesi değil, aynı zamanda bölgesel Nazi lideri Georg Rath ile de iyi arkadaştı. Savaştan çok önce içeriden aldığı bilgilerle, kahverengi gömlekleri, SS için siyah üniformaları ve Hitler Gençlik Üniformalarını üretti. Savaş zamanında ise 140 işçiyi ve 40 Fransız savaş esirini Metzingen kasabasında çok az yiyecek ve kötü şartlarda bir kamp içinde zorla çalıştırdı.
Daha sonra Boss’un karanlık geçmişinden rahatsızlık duyan ünlü moda şirketi tarihi bir çalışma başlattı. Boss’un korkunç inançları nedeniyle, geçmişte fabrikasında çalışan, zarar veya sıkıntı çekenler için derin üzüntü duyduğunu göstermek için özür metinleri yayınladı.
Ford
Ford Motor Company’in kurucusu Henry Ford, 1926’ya kadar 8 milyondan fazla otomobilin yollara çıkmasını sağlayan bir mühendislik dehasıydı. İnsanların otomobil kullanarak daha özgür ve rahat bir hayat sağlamalarını sağlarken, anti-Semitik inançlarını yatırımcısı olan zengin insanlara aşılamaya çalıştı. Ford, göçmen işçilerin ideal bir Amerikan vatandaşı olmaları konusunda zorlamalar yaptı ve yabancı kültürünü ortadan kaldırmaya takıntılıydı. Hatta bu yönde işçilerin kişisel ev hayatlarını denetleyen, eki kültürlerinden vazgeçmelerine zorlayan Ford Sosyoloji Departmanı’nı kurdu.
İşçi sendikalarına karşı mücadele etmek için Ford, yatırımcı ve ortaklarından, fabrikalarını ve işçileri nasıl çalıştıracağına sadece kendisinin karar vermesi gerektiği ile ilgili tam yetki istedi.
Eski bir donanma askeri Harry Bennett’i ve silahlı adamlarını fabrikaları denetlemek için kiraladı ve çalışanlarına psikolojik baskı uyguladı. Ford yaşlılılk yıllarında giderek paranoyaklaştı. Yahudilerin kendisine zulmettiği konusunda ısrar etmeye başladı.
Michigan, Dearborn’da haftalık olarak öıkan yerel bir gazete satın aldı. Yahudi kontrolü ve manipülasyonu konusunda geniş ve gizli bir yazı dizisi yayınladı. Yazılar 7000’den falza bayide 700.000 kişiye ulaşıyordu. Sonra tüm bu yazılarını bir kitapta topladı. Birinci Dünya Savaşı, yasadışı kaçak avlanma, caz müziği ve hatta Bolşevik Devrimi gibi olaylardan Yahudileri sorumlu tuttu. Ford, yahudilerin Amerika’nın tarımını ele geçireceğini ve vatandaşları açlıktan öldüremek isteyen efsanevi bir uluslararası Yahudi komplosundan bile bahsetti. Bu anti-Semitik söylemler, Ford’u ilham kaynağı olarak gödüğü ve masasının üzerinde bir portresi bulunan Hitler’e bile ulaştı. Hitleri’in desteğiyle Ford, 1912 yılının başında Hamburg’da otomobil parçaları imal etmeye başladı ve daha sonra Berlin’de Model T’yi üretmeye başladı.
1938’de Ford, Nazi partisinin bir yabancıya vermiş olduğu en büyük şeref olan Alman Kartalı’nın Büyük Haçı ödülüne layık görüldü. Almanya’daki Ford fabrikası, İkinci Dünya Savaşı boyunca Hitler’in askeri kuvvetleri için araçlar ve silahlar üretti.
Henry Ford üçkere beyin kanaması geçirdi ve 83 yaşında hayatını kaybetti. Oğlu Henry Ford II 1947’de şirketin başkanlığını devraldı. tarih boyunca herkes Henry ford’un kurnaz, acımasız ve zorlayıcı olduğu için parlak bir adam olduğunu iddia ettiler. Ancak dehasını yanında yetersiz eğitimli bir çiftlik çocuğu idi. Neredeyse okuma yazma bilmeyen ve çarpık felsefelerle dolu bir insandı. Bu durumu onu bazen insanlık dışı uygulamalara yöneltti.
Adidas ve Puma
Micahel Owens, takım ABD için dört altın madalya getirdiğinde Hitler’in baş mimarı olan Albert Speer, 13936 yılında Almanya’da yapılan olimpiyatklarda siyahi renkli Amerikalı koşucunun başarılarından çok rahatsız olduğunu dile getirdi. ‘Ormandan gelen insanlar, daha güçlü fizikleri var, bu nedenle gelecekteki olimpiyat oyunlarına katılmaları yasaklanmalı’ diye belirtti.
Aralık 1943’te savaşın genişlemesi ile Hitler, sivil hayat için çalışan fabrikaları askeri imalat için dönüştürmeye başladı. Dassler fabrikası artık spor ayakkabıları yapmak yerine, Nazi askerleri için bot ve ve Panzerschreck bazukası adı verilen silahları üretmeye başladı.
Rudolf Gestapo’ya katıldı ve savaşın sonuna kadar görev yaptı. Kardeşi Adi ise orduda yalnızca bir yıl görev yaptı. Sonunda Rudolf kendini bir Amerikan toplama kampında buldu. Kardeşi Adi’nin Amerikalılar için basketbol ayakkabıları yaptığından şüpheleniyordu. Bu şüphe hayat boyu süren bir kine yol açtı ve kardeşleri birbirinden ayırdı. Almanya’nın en büyük spor ayakkabı üreten şirketi bölünmesine yo açtı. Adi “Adidas” markasını, Rudolf ise ” Puma” markasını oluşturdu.
Coco Chanel
Ünlü Fransız haute couture tasarımcısı Gabrielle ‘Coco’ Chanel, yalnızca iddialı bir iş kadını değil, aynı zamanda korkunç, bir Nazi sempatizanı ve nihayetinde bir Nazi casusu olarak görüldü.
Annesi çamaşır yıkıyordu, babası ise sokak sokak dolaşan bir satıcısıydı. Coco ise fakirlikten dolayı bir hayır kurumunda doğmuştu. 12 yaşına geldiğinde annesi öldü. Annesi öldükten sonra Chanel, 18 yaşına kadar babası tarafından bir yetimhaneye bırakıldı. Burada görevli rahibelerden dikiş yapmayı öğrendi ve kaderi sonsuza kadar değişti.
Sesi güzeldi, utangaç ve evli değildi. Fransa’da bekar bir kadının çok fazla para kazanabileceğini düşünüyordu. Bu nedenle bir gece kulübünde Coco adıyla şarkı söylemeye başladı. Genç bir Fransız sosyalisti, o zamanın zengin ve bir çok metresi olan zenginve saygın Etienne Balsan ile tanıştı. Kısa bir sürede zengin çapkınların bir numaralı kadını haline geldi.
Sevgilileri sayesinde edindiği çevre ile Coco, kendi moda imparatorluğunu kurmaya başladı. 1931 yılında Hollywood’da stüdyo yıldızları için tasarladığı lüks şapkaların yanında, Chanel No. 5 parfümünü üretti.
Mayıs 1940’da Alman kuvvetleri Fransa’yı işgal ettiğikten sonra bir ateşkes anlaşması imzalandı. Fransanın kuzeyinde Naziler tarafından, Vichy rejimi olarak adlandırılan bir anti-Semitik yönetim sistemi kuruldu. Coco, Yahudi mülkiyetindeki işletmelerin Nazi organizasyonuna geçmesi ile bir şans yakaladı. Chanel No. 5 tanıtmak ve satmak için mali desteğe ihtiyacı vardı. Ünlü yahudi ailesi Wertheimer ile bağlantı kurdu.Onlara yahudilere karşı uygulanan zulme karşı olduğunu hissettirdi. Sonunda Wertheimers’a %70, komisyonculara % 20 ve Chanel lisansı için kendisine % 10’luk bir hisse karşılığında bir anlaşma koparmayı başardı.
Chanel, Nazilere Chanel Parfümlerin tam sahipliğini isteyen bir mektup yazdı. O sırada, Hotel Ritzde yaşıyordu. İsteğinin kabul edlmesi içim 1933’te Paris’teki Alman Büyükelçiliği’ne ataşe olan Baron Hans Gunther von Dincklage ile yatağa girdi.
Yakın zamanda gizlilik derecesinde olan Fransız istihbarat belgeleri Coco’ nun Nazilere olan ilgisinin yanında, onun yükselişinde naziler için üstlendiği gizli görevleri olduğunu ortaya koymuştur. Fransız Savunma Bakanlığı arşivinde bulunan kayıtlara göre Chanel, Westminster Dükü’yle olan ilişkisinden önce belirlenmiş olan ‘Westminster’ kod adını ve F-7124 kod numarasını kullanmıştır.
Chanel genel olarak herhangi bir anti-Semitik düşünce taşımasa da “kurnaz bir oportünist” dir.
Coco Chanel 1971’de Ritz Oteli’nde 87 yaşında öldü.
Bayer
Bayer AG şirketi 1863 yılında Almanya Barmen’de kuruldu. Arthur Eichengrun’e göre Hoffman bağımlılık yapan kodeine bir alternatif arararken eroini bulmuştur. Bu yönüyle bakıldığında Bayer, dünya çapında eroinin ticarileştirilmesine öncülük etmiştir. Bayer, morfin ve kodeine alternatif tıbbi alternatif olarak ürettiği eroin ile piyasaya çıkmıştır. Bayer, dünya çapında eroinin ticarileştirilmesine öncülük etmiştir.
Eroin, Bayer tarafından kodeinden 10 kat daha etkili ve birkaç yan etkisisinin dışında her hangi bir yan etkisinin bulunmadığı iddialarıyla öksürük için mucize bir tedavi olarak lanse edildi. 1898’de “Muhteşem İlaç” olarak adlandırıldı ve dünya çapında pazarlanmaya başladı. İlaç, aşı öncesi dönemde çocuğun öksürüğünden tüberküloza, pnömoniden boğmacaya kadar tüm hastalıklardan korkan anne ve babalar için sloganı ile pazarlandı.
Şirket ayrıca, II. Dünya Savaşı sırasında Hitler’le birlikte iş hayatına giren ilaç şirketi IG Farben’in ortağıydı. IG Farben, yaklaşık 30.000 kişinin öldüğü Auschwitz yakınında fabrika kurmuştur. Auschwitz’deki mahkumları ilaç üretiminde kullanmakla kalmamış ve aynı zamanda ürettiği ilaçları test etmek için de kullanmıştır.
Bayer firması neredeyse her devirde tartışmalar ve korkunun tarihindekendisine yer kendine edindi. Şirket, her yıl milyonlarca kişinin zehirlenmesinden sorumu tutulan böcek ilaçlarının üretiminin durdurlması için Bayer-Dangers koalisyonlarının kurulması ile zor duruma düştü. Hatta popüler doğum kontrol ilacı Yaz / Yasmin’in içinde emboli riskini artıran drospirenon maddesi tespit edildi.
Kellogs
John Harvey Kellogg ve küçük kardeşi Will Keith ile birlikte saf ve sağlıklı bir yaşam için gerekli olan temel besin maddesi olarak Corn Flakes’i buldular. Kellogs’un arkasındaki adam olan Dr. John Harvey Kellogg her türlü cinsel ilişkiden kaçınılması gerektiğini savunan, Yedinci Gün Adventist Kilisesinin fanatik takipçileri arasındaydı.
Michigan’daki Battle Creek Adventists Western Health Reform Institute’ı devraldı ve adını Battle Creek Sanatoryumu olarak değiştirdi. Burada elektroterapi egzersiz yatağı ve medikal bir dayak-masaj makinesi gibi tartışmalı tıbbi cihazlar icat etti.
Sanatoryumunda cinselliğe karşı kabul edilemez tedavi uygulamalar yapılıyordu. Kadınları cinsellikten uzaklaştırmak için kadın hastaların özel bilgelerine karbolik asit uygulaması ve elektro-şok yönteleri uygulandı.