İhrâcat için yatırım ve üretimi arttırmak, yabancı sermâye ve teknoloji girişini hızlandırmak, ekonominin girdi ihtiyâcını ucuz ve düzenli biçimde karşılamak, dış finansman ve ticâret imkânlarından daha çok
faydalanmak üzere kânunla belirlenen ve gümrük hattı dışında bırakılan bölge.
“Serbest bölge” îlân edilen ve milletlerarası ticârete açılan bölgede sâdece mâlî mevzuat (vergi, teşvik
vb.) tamâmen veya kısmen uygulanmaz. Diğer yasalar açısından serbest bölge ülkenin siyasal sınırları
içindedir. Uygulamada yaygın olan serbest bölgelerin serbest ticâret merkezi durumunda olmalarıdır.
Birçok gelişmiş ülkede, bâzı liman şehirlerinin hızla gelişmesinde, serbest bölge olmaları birinci
derecede rol oynamıştır. New York, San Fransisko, Hamburg, Kopenhag, Marsilya ve Hong Kong
böyle şehirlerdir.
İlk uygulanan şekliyle oldukça eski bir târihi olan serbest bölgelerin, modern anlamıyla ilk uygulaması
16. yüzyılda Avrupa’da başladı. On dokuzuncu yüzyılda Amerika’ya, İngiltere’nin Hong Kong’daki
uygulamasıyla Uzak Doğuya yansıdı. Fakat serbest bölgelerin bütün dünyâya yayılması 1930’larda
oldu.
Bâzı ülkeler 1929 dünyâ ekonomik bunalımının kendi üzerlerindeki etkilerini azaltmak ve ticârî
bölgelerine mal akışını hızlandırmak için serbest bölgeler kurdular. Gelişmekte olan ülke
ekonomilerinde 1950’li yıllarda başlayan ithal ağırlıklı politikaların 1970’li yıllarda darboğazlara yol
açması üzerine IMF ve Dünyâ Bankası gibi milletlerarası kuruluşlar, bu ülkelere ihrâcâta dayalı
sanâyileşme stratejilerini uygulamalarını tavsiye etti. IMFve Dünyâ Bankasının, bu girişimleri tavsiye
yanında, plânlama, tesis ve işletme aşamalarında danışmanlık hizmetiyle finansal ve teknolojik destek
sağlaması, gelişmekte olan ülkelerde özellikle üretim serbest bölgelerinin artması sonucunu doğurdu
ve dünyâda 1970’te 131 olan serbest bölge sayısı 1991’de 500’ü aştı.
Serbest bölgeler türleri îtibâriyle; Serbest Ticâret Bölgesi (Free TradeZone), Serbest Liman (Free
Port), İhrâcâta Yönelik Üretim Serbest Bölgesi (Free Production Zone veya Export Processing Zone),
Serbest Çevre (Free Perimeter), Serbest Depo (FreeDeposit), Antrepo (Entropot), Gümrük Antreposu
(Bonded Warehouse) ve Serbest Bankacılık Bölgesi (Free Banking Zone) olarak ayrılmaktadır.