İpek kumaşın icadı yada bulunuşu ile ilgili bir Çin efsanesi olan İpekböceği Efsanesi’ne bakmak gerekir. Çinliler ipeğin kendilerinin buluşu olduğunu, onu keşfeden ilk kişinin ise, M.Ö. 3000 yılında Sarı İmparator’un eşi Hsi Leng Şih olduğunu söylemektedirler. Hsi Leng Şih bir gün kraliyet bahçesinde dut ağacının altında oturuyor ve çay keyfi yapıyormuş. Ağaçtan bir koza sıcak çayın içine düşmüş. Kozanın güçlü ipliğinin çözüldüğünü farkeden imparatoriçe, ipekböceği yetiştirmeye başlamış. İpek böceklerinin kozalarından elde ettiği iplikleri yapılan bir tezgâhta çözmeye başlamış. Ona bu keşif şerefine, “İpek Tanrıça” unvanını vermişler.
İpek Arkeolojik Kanıtlar
Çin’de yapılan kazılardan elde edilen arkeolojik bulgular ise efsanenin doğru olmadığını kanıtlar nitelikte görünmektedir. Kazılarda Fildişinden yapılmış ve üzeri ipekböceği desenleri süslenmiş bir fincan bulunmuştur. Fincan ile birlikte ipek yapmak için kullanılan ekipmanları da bulunmuştur. Bulguların yaklaşık 6.000 – 7.000 yaşında olduğuna inanılıyor. Bu durum, uzmanların ipeğin yaklaşık 10.000 yıl önce keşfedildiğine inanmalarını sağlamıştır.
1927’de Çin’de yapılan kazılar, ipekböceği yetiştiriciliğinin yeni kanıtlarını da ortaya koydu. Sarı Nehir boyunca yapılan kazılarda bir kozanın bir bölümünü buldular. M.Ö. 2.500 ila 2.300 yılları arasında olduğu tahmin edilmektedir. Bir başka bulgu ise Zhejiang eyaletinde yapılan kazılarda ortaya çıkartıldı. M.Ö. 3.000 yıllarına kadar uzanan ipek kumaş parçaları, şeritler ve diğer ipek parçaları idi.
İpek Kullanımı
İpek, Çinliler tarafından çok değerli bir kumaş türüydü. İlk başlarda yalnızca başkentte İmparator ve ailesi kıyafetlerinde ipek kullanabiliyordu. Kumaşların renkleri beyaz ve sarıydı. Halkın ipeği giyecek olarak kullanması yasaktı. Ancak halk ipeği kıyafet olarak değilde faklı şekillerde kullandı. İpek, yay kılıfları, müzik aletleri ve balıkçılık ekipmanlarının parçaları olarak kullanırlardı. İpek bir de para birimi olarak kullanılıyordu. Zamanla eski yasalar gevşemiş ve herkes krallarıyla aynı ipek kıyafetleri giyebilir duruma geldi.
İpek, Çin ekonomisi için hayati bir öneme sahipti ve aynı zamanda statünün bir sembolüydü. Bu nedenle, ipeğin yapılışı uzunca bir süre sıkı korunan bir sır oldu. Eski Çin yasalarında İpek yapma yöntemlerini halka açıklayan, ortaya çıkaran veya materyalleri yabancı kişilerle paylaşan herkes ölümle cezalandırılırdı.
Diğer Ülkelerde İpek
Çin hanedanlarının, ipekten sağladıkları faydaları bir sır olarak kendine saklama istediği ne kadar olursa olsun, göçmenlerin eline geçmesine engel olamadı. Özellikle M.Ö. 200 yıllarından itibaren Çin ile ticaret yapan Asya’nın diğer ülkeleri bu sırrı öğrendiler. Kısa bir süre sonra Hindistan ve Pers kendi ipek ipliklerinden ipek kumaşlar dokumaya başladı.
İpek, 1200’lü yıllarda Persler aracılığıyla Avrupa’ya doğru yola çıktı. İtalya, binlerce ipek yapımcısı ile Avrupadaki ilk ipek böceği çiftliklerini kurdu. Bugün ipek tüm dünyada üretilmektedir. Fakat doğduğu yer olan Çin, bu muhteşem kumaşın en büyük üreticisi olmaya devam ediyor.