1 Dolarlık kağıt banknot üzerinde yer alan Amerika’nın ilk başkanı olan George Washington’un istikrarlı bakışının arkasında, dört kıtada ve beş yüz yılda gerçekleşen mücadele, keşif, zenginlik ve tarihi bir miras yatıyor. Dolar, 500 yıl önce olduğu gibi halen dünya üzerindeki en yaygın para birimi olmayı sürdürüyor. Çekya’da başlayan Thalerden İspanyol dolarına, dolar işareti nereden gelirden ilk amerkan doları ne zaman basıldıya kadar işte doların hikayesi.
Doların tarihi hikayesi
Dolar ile ilgili her şey, günümüz Çek Cumhuriyeti’nin çoğunluğunu yöneten güçlü bir krallık olan Bohemya’da 1500’lü yıllarda başladı.
Bohemya Orta Avrupa’da gümüş madenlerinin tam ortasındaydı. Almanya, Avusturya ve Çek Cumhuriyeti topraklarında keşfedilen gümüş sayesinde, bölgede para birimi olarak gümüşe büyük bir geçiş başlamıştı. Tüccarlar ticaret yapmak için küçük altın paralar kullanmak yerine eş değerlerde daha büyük gümüş sikkeler kullanmaya başladılar.
Dolar = Thaler
Bu gümüş paraların en iyisi ve değerlisi, bugünkü Çek-Alman sınırında yer alan Bohemya kenti St Joachimsthal’de çıkıyor ve basılıyordu. İngilizler “St Joachimsthal çok verimli” diyorlardı. Buradan çıkan gümüş paralara Joachimsthaler’in bir kısaltması olarak “Thaler” adını vermişlerdi.
Kısa bir zaman içerisinde “Thaler” ismi, başka yerlerden çıkmış olsa da, aynı ayar ve kalitede olan gümüş paraların tümü için kullanılmaya başlandı.
Bohem sikkeleri öylesine popüler olmuştu ki, diğer krallıklar ve devletler kendi “sikkelerini” eşdeğer hale getirmeye başlamışlardı. Ticarette yaygınlaşan para birimleri için basıldığı yere göre isimler verilmeye başlandı. Holandalılar “Dutch daalder”, Slovenler “Slovenian tolar”, İtalyanlar “tallero” ve ingilizler “dollar” diyorlardı.
Aynı dönemde, İspanya Yeni Dünya’ya (Amerika Kıtasında) sömürgeleştiriyordu. İspanyol kontrolündeki Boliva, Peru ve Meksika toprakları 1500 ila 1800 yılları arasında dünyanın gümüşünün % 85’ini oluşturacak kadar çok gümüş miktarda gümüş çıkarıldı.
İspanyol Doları – peso de ocho
İspanya bu madenlerden, dünyadaki dış ticarette kullanmak için sekiz parça olan “peso de ocho” madeni paralarını basmaya başladı. İspanyollar Manila’nın Filipin kentinde bir sömürge daha oluşturduktan sonra, bu madeni para Asya’da dolaşmaya başladı. Japon Yeni ve Çin Yuanı, “yuvarlak nesne” anlamına gelmektedir. Yen ve Yuan isimlerinin, büyük miktarda üretilen İspanyol paralarının yuvarlak şeklinden aldığı rivayet edilir.
Aslında, Kuzey Amerika’daki İngiliz sömürgecileri, İngiliz para birimi Sterlin’i, yeni dünyada tek geçerli para birimi haline getirebilecek kadar çok zaman kaldılar. Ama sömürge ticaretinin çoğu Bohem sikkelerine eşdeğer oldukları bilinen peso yani İspanyol doları ile yapılmaya devam etti.
$ Sembolü nereden geliyor
Dolar sembolü İspanyol doları olan peso’dan gelmektedir. Bugün birçok eski İspanyol kolonisi ülkenin para halen peso dur. Dolar işareti $ başlangıçta İspanyol-Meksikan Pesosu için geçerli olmuş ve daha sonra ABD Doları için de kullanılmıştır. Bugün bu işaret tüm Dolar veya Peso olarak adlandırılan para birimleri için evrensel birim sembolü olarak kullanılır.
Amerikan Doları
1776’da Amerika’daki Koloniler bağımsızlıklarını ilan ettiler. Yeni bir para birimi üzerinde karar vermek zorundaydılar. İngiliz sterlini tercih etmek yerine genel olarak birçok vatandaşın kullandığı para birimini seçtiler. Adını da Amerikan Doları olarak belirlediler.
1792 de resmileştirildi. Kabul edilen Tedavüle Para Çıkarma Kanunu ile ABD Darphanesi kurulur ve federal para sistemi çerçevesinde her birinin değeri altın, gümüş veya bakır üzerinden saptanan farklı değerdeki madeni paraların basımına başlanır.
İşte Dolar’ın öyküsü Bohemya’dan İspanya’ya, Meksika’ya, Amerikan Kolonileri’ne, ABD merkez bankasına, uluslararası ticarete, bankalara, döviz bürolarına oradan da cüzdanlara kadar gider.