Boks çok eski bir spordur. Günümüzde oynanan boksun kurallarının temeli, 1860 yıllarında bir İngiliz soylusu olan Queensberry Markisi tarafından saptanmıştır. İki boksör, sınırlı bir süre içinde birbirlerinin vücutlarının üst tarafındaki belirli bölgelere, yalnız eldivenli elleri ile vurarak döğüşürler. Karşılaşmalar, saydırma ile (nakavt), sayı ile ya da diğer oyuncuyu ringi terketmeğe zorlayarak kazanılır.
RİNG : Karşılaşmalar, genellikle üç halatla çevrilmiş bir ringde yapılır. Amatör karşılaşmalar, iki halatla çevrilmiş ringlerde de yapılır. Taban, kauçuk ya da keçeden yapılmış bir alt örtü üzerine serilmiş brandadan oluşur. Ring, sınırları 4-6,1 Om uzunlukta olan kare şeklindedir. Taban sınırları halatların en az 50 sm. dışına taşmalıdır.
TARTIM : Amatör boksörler, çıplak ya da boks giysileri ile birlikte karşılaşma günü, profesyoneller ise, öğleden sonraki karşılaşmalar için saat 11 de, gece yapılacak karşılaşmalar için saat 13’de tartılmalıdırlar (lisans, ancak çok sıkı bir sağlık yoklamasından sonra çıkarılabilir).
GÖREVLİLER : Amatör ve profesyonel karşılaşmalarda bir ring hakemi, sayı hakemleri, gong hakemi (zaman hakemi) ve her boksör için bir yardımcı (profesyonel karşılaşmalarda dört yardımcıya kadar izin verilir) görev alır.
HAKEMLER : Bir ring hakemi ve üç sayı hakemi bulunur. Ring hakeminin yetki ve sorumlulukları şunlardır:
1— Ring içinde boksörieri denetlemek ve korumak.
2 — Gerektiğinde ihtar vermek.
3 – Köşeleri denetlemek.
4 – Saymak.
5 – Gerektiğinde yarışmayı durdurmak.
YARDIMCILAR : Yardımcılar, hakemin komutu ile ringden ayrılırlar. Raund sırasında herhangi bir şekilde boksörlere yardım edemezler. Yara, ezilme ya da kanamalara karşı kullanmak için belirli ilaç ve gereçler bulundurmalarına izin verilir.
SIKLETLER (Boksörlerin ağırlığı) : Boksörler, ağırlıklarına göre adlandırılan sıkletlere ayrılırlar. Her boksör ancak kendi sıkletindeki diğer bir boksörle karşılaşma yapabilir. Sıklet ağırlıkları, boks birliklerine göre değişir.
SIKLETLER (Kg) Hafif sinek sıklet Sinek sıklet Horoz sıklet Tüy sıklet Küçük hafif sıklet Hafif sıklet Hafif yarı orta sıklet Yarı orta sıklet Hafif orta sıklet Orta sıklet Hafif ağır sıklet Ağır sıklet
ABA EBU WBC 48,08 –
50,80 50,80 50,80 53,98 53,52 53,52 57,15 57,15 57,15 58,97 58,97 60,33 61,24 61,24 63,50 63,50 63,50 63,96 66,67 66,67 70,76 70,76 70,76 74,84 72,57 72,57
80.73 79,37 79,37
80.73 den yukarı her hangi bir ağırlıkta.
ABA : Amatör Boks Birliği (Amateur Boxing Association)
EBU : Avrupa Boks Birliği (European Boxing Union)
WBC: Dünya Boks Konseyi (World Boxing Coun- sil)
DEĞERLENDİRME : Bir karşılaşmanın kazanılması çeşitli kararlarla olabilir :
a) Nakavt ile galibiyet : Bir boksör, diğer boksörün kurallara uygun olarak vurduğu yumrukla yere düşer ve 10 saniye içinde (Ring hakemi 10’a dek saymalıdır) kalkıp karşılaşmayı sürdüremez ise düşüren “nakavtla galip” gelir.
b) Ring hakeminin karşılaşmayı durdurması ile galibiyet.
c) Abandone ile galibiyet: Boksörlerden biri karşılaşmayı sürdüremeyecek duruma gelirse diğeri “abandone ile galip” gelir.
d) Diskalifiye ile galibiyet: Boksörlerden birinin üç ihtar alması ya da ring hakeminin kararı ile diskalifiye edilmesi sonunda ihtar verdiren boksör “diskalifiye ile galip” gelir.
e) Sayı ile galibiyet.
PUANLARIN VERİLME YÖNTEMİ : Karşılaşmanın her raundunda, sayı hakemleri, birbirlerinden habersiz olarak, üstün döğüştüğüne inandıkları boksöre, önceden saptanan ve tüm raundlar için aynı olan tam sayıyı, (Amatör boksta 20 puan) diğerine ise sayı alıcı yumruklarına göre değer biçtikleri daha az bir sayıyı verirler. Karşılaşmanın sonunda, aldığı toplam sayı daha çok olan boksör karşısındaki boksöre “sayı ile galip” gelir. Amatör boksta beraberlik olmaz. Karşılaşma sonunda her iki boksörün de aldığı sayılar birbirine eşit olursa, daha atak döğüşen boksör karşılaşmayı kazanır. Bu konuda da karar verilemezse daha iyi bir stili olan, yenmiş sayılır. Beraberlik yine de bozulmazsa bu kez hangi boksörün daha iyi savunma yaptığına bakılır.
Profesyonel boksta her raund için tam sayı 10’dur. Boksörlere, atak döğüşmelerine ve karşılaşmadaki stillerine göre sayı verilir. Karşılaşma sonunda sayılar eşit ise beraberlik duyurusu yapılır. Sayı alıcı yumruklar, kapalı eldivenin parmak eklemleri bölümü ile vurulan ve karşısındaki boksörün yüz, göğüs ve midesine değen yumruklardır.
DONANIM : Amatör ve profesyonel boksörler, karşılaşmalarda diş koruyucusu, eldiven, sargı, suspansuar ve bot kullanırlar.
SARGILAR : Amatörler, her iki ellerine de eni 5 sm.’yi, boyu 2,5 m.’yi geçmeyen tıbbi sargı ya da aynı ende, boyu 2 m.’yi geçmeyen velpö türü kuru sargı sarabilirler.
Profesyoneller ise eni 5 sm.’yi boyu 5,5 m.’yi geçmeyecek şekilde (orta sıkletin altında eni 5 sm., boyu 2,75 m.) yumuşak sargı ya da 2,5 sm. eninde 3,35 m. boyunda çinko oksitli sargılar kullanabilirler. Parmak eklemlerine flaster yapıştırılamaz.
GİYİM : Amatörler şort ve atlet fanila, profesyoneller yalnız şort giyerler. Boksta hafif, topuksuz ayakkabılar kullanılır.
ELDİVENLER : Amatörler ve profesyonellerin yarı orta sıkletinden daha yüksek sikletlerde 225 gr.’lık eldivenler kullanılır. Profesyonel yarı orta sıklet ve altındaki sıkletlerde 170 gr.’lık ve bazı ülkelerde profesyonel ağır sıklette 285 gr. ağırlığında eldivenler kullanılır.
SÜRE : Amatör boksta büyükler üçer dakikalık 3 raund, gençler, (genellikle) ikişer dakikalık 2 raund ve üç dakikalık 1 raund, yıldızlar ise ikişer dakikalık 3 raund üzerinden döğüşürler.
Profesyonel ünvan karşılaşmaları üçer dakikalık 15 raund, ünvan için eleme maçları üçer dakikalık 10 ya da 12 raund, bunların d ışındaki maçlar ise boksörlerin deneyimlerine göre, ikişer dakikalık 6 raund ya da üçer dakikalık 6,8,10 raund üzerinden yapılır. Tüm karşılaşmalarda, raundlar arasında birer dakikalık ara verilir.
KARŞILAŞMA : Ring hakemi, iki boksörü ringin ortasına çağırarak “kurallara kesinlikle uyulmasını istediğini” belirtir. Bundan sonra boksörler el sıkışırlar. (Profesyonel boksta boksörler, son raundun başında, amatör boksta ise sonuç açıklandıktan sonra yeniden el sıkışırlar).
Boksörler, karşılaşma boyunca hakemin tüm uyarı ve kararlarına uymalıdırlar.
NAKDAVN : Bir boksörün, karşısındaki boksörden, kurallara uygun bir yumruk alarak yere düşmesi durumunda ayaktaki boksör tarafsız bir köşeye yollanır. Hakem saymaya başlar. Düşen boksör ayağa kalksa bile hakem, 8’e dek saymayı sürdürür. Daha sonra hakemin kararı ile karşılaşma sürebilir.
Profesyonel boksta, nakdavn durumu raund bitiminde olsa bile, hakem saymayı sürdürür.
Hakemin, bir boksörün döğüşmeyi sürdüremeyeceğini saptadığı anda, karşılaşmayı bitirme yetkisi vardır. Karşılaşma sonunda hakem, kazanan boksörü, boksörün elini havaya kaldırarak açıklar.
FAULLER (HATALAR) :
1 – Belden aşağıya, böbreklere, enseye, başın arka kısmına vurmak,
2 – Eksen çevresinde dönerek vurmak,
5 — Vücutların birbirine çokça değmesi, baş ya da omuzla vurmak, güreşmek,
6 — Karşısındaki boksörün bel düzeyinin altına eğilmek,
7 – Bir sarılma durumunda hakemin “breyk” (ayrıl) komutuna uymamak, (“breyk” komutundan sonra geriye bir adım atmamak).
– “Breyk” komutundan sonra geriye bir adım atmadan vurmak, düşen boksöre yerde iken ya da yere düşerken kasıtlı olarak vurmak,
9 – Savunma ya da atak sırasında tek ya da çift el ile halatlardan destek almak,
10-Pasif (eylemsiz) döğüşmek,
Hakem, kural dışı olduğuna hüküm verdiği herhangi bir davranışı hata olarak nitelendirebilir.
Hatalar önce uyarı, ardından, sayı kesintisi yapılarak cezalandırılır.
Sürekli hata yapan boksör, diskalifiye edilir.