Araplar, Persler ve Türkler de dahil olmak üzere Müslüman bilim adamları, mucitler ve buluşları. İslam’ın Altın Çağı’nı yaşatan Müslüman bilim adamları Orta Çağın karanlık dönemini yaşayan Avrupa’lı bilim adamlarından yüzlerce yıl önde idi. Onlar Aristo felsefesinden, Neo-Platonistlerden ve yanı sıra Euclid, Arşimed, Ptolemy gibi kendilerinden önce yaşamış antik çağ filozof ve bilim adamlarından etkilendiler. Müslümanlar sayısız keşif, buluş ve icat yaptılar ve tıp, cerrahi, fizik, kimya, felsefe, astroloji, geometri ve diğer çeşitli alanlarda çok sayıda önemli kitaplar yazdılar.
Bu yazıda, tarihin en ünlü müslüman bilim adamları, mucitleri ve onların harika buluşları, keşifleri ve icatları hakkında bilgi vermeyi amaçlıyoruz.
Fârâbî
Abu Nasr El-Farabi (872 – 950), Batı bilim dünyasında Alpharabius olarak da bilinmektedir. Ortaçağ döneminin önde gelen düşünürlerinden biri olarak kabul edilen Arap bilim adamı ve filozofdur. Ebu Nasr Muhammed el Farabi, Plato ve Aristoteles’in doktrinlerini Müslüman dünyasına iletmede öncü olan en eski İslam entelektüellerden biriydi. Yunanca Aristo ve Plato eserlerini tercüme eden ve kendilerine hatırı sayılır katkılar yapan seçkin bir dilbilimciydi. Kendisine “İkinci Usta” veya “İkinci Öğretmen” anlamındaki Mallim-e-Sani de denilmektedir.
Battanî
El-Battani (858 – 929), batı dünyasında Albatenius olarak da bilinir. Arap matematikçi, bilim adamı ve astronomdur. Yılın ve mevsimlerin uzunluğu için mevcut sitemi geliştirdi. 489 yıldız katalogladı. Yılın uzunluğu için mevcut değerleri rafine etti ve 365 gün 5 saat 46 dakika 24 saniye olarak hesapladı.
İbn-i Sina
Batı dünyasında “Avicenna” olarak bilinen İbn-i Sina (980 – 1037), tıp, psikoloji ve farmakolojiden jeoloji, fizik, astronomi, kimyadan ve felsefeye kadar birçok alanda yaptığı katkılarla gerçek bir polymatdı. Aynı zamanda bir filozof, bir şair, bir İslam alimi ve ilahiyatçısıydı.
Ibn Battuta
Semş ad – Din olarak da bilinir. Tarihin en ünlü seyahat kitaplarından biri olan (Rıhlet-ü İbn Battûta) Rihlah adlı seyahatnameyi yazan Faslı gezgin ve bilim adamıdır. Yolculukları neredeyse otuz yıldır sürmüş, bilinen tüm İslam dünyasını ve ötesini kapsamaktadır.
İbn Rüşd
İspanya’nın Cordova kentinde 1128 yılında doğan Abu Walid Muhammed İbn Rüşd, tarihin en büyük düşünür ve bilim adamlarından biri olarak bilinmektedir. Batı dünyasında Averroes ismi ile anılmaktadır. Aristoteles’in eserlerinin çoğu ve Plato’nun felsefesi ile ilgili bir dizi özet ve yorumlar üreten Arap filozof ve bilim adamıdır. Aristoteles felsefesini İslam düşüncesiyle bütünleştirmeye çalışmıştır.
Hârizmî
Muhammad ibn Musa Hârizmî (780 – 850), Algoritmi veya Algaurizin olarak da bilinen Fars bilim adamıdır. Çalışmaları, Hindu-Arap rakamlarını ve cebir kavramlarını Avrupa matematiğine tanıttı. Hârizmî matematikte algoritma kavramını geliştirdi (ki bu da bazılarının onu bilgisayar bilimlerinin dedesi olarak adlandırılmasının bir nedenidir). Harizmi’nin cebiri, bilimlerin temeli ve köşe taşı olarak kabul edilir. Hisab al-Jabr wa-al-Muqabala ile tanıttığı Cebir onu dünyanın en büyük matematikçilerinden biri yapmıştır.
Ömer Hayyam
Omar Khayyam (1048 – 1131), Bilimsel başarıları ve Rubaiyat (“quatrains”) adlı eseri ile tanınan Farslı bir astronom, astrolog, hekim, filozof, şair ve matematikçidir. MS 1072 yılında, o güne kadar hesaplanan en doğru yıl uzunluğunu (modern dünyada çoğu amaç için yeterince doğru bir rakam) belgeledi. Cebire olağanüstü katkılarda bulundu. Şiirleri Batı’da diğer şairlerden daha iyi bilinmektedir.
Thabit ibn Qurra
Al-Sabi Thabit ibn Kureyş el-Harrani (836–901), Türkiye’de Harran’da doğmuş, astronomi üzerine klasik Yunan eserlerini çevirdiği bilinen Arap astronom, doktor ve matematikçiydi. Ayrıca Thebit olarak da bilinir. Ptolemaik sistemin ilk reformcusu ve statiğin kurucusu olarak bilinir.
Râzî
Abu Bakr Al-Razi (865 – 925), Rhazes olarak da bilinir. Tarihin en büyük doktorlarından biri olan Farslı simyacı, kimyager ve filozofdur. Antik çağa ait birçok kitabın çevirileri yapmıştır. Farklı alanlarla alakalı yaklaşık 200 kitap ve makalesi vardır. Pediyatri’nin babası olarak bilinir. Ayrıca göz bilimleri konusunda da otorite kabul edilmiştir. Alkol ve gazyağını bulan ve çiçek hastalığını kızamıktan farklı olduğunu ilk keşfeden kişidir.
Câbir bin Hayyan
Jabir Ibn Haiyan (722 – 804), Geber olarak da bilinir. Arap kimyasının babasıdır, simya ve metalurji üzerine son derece etkili çalışmaları ile tanındı.
Kindî
Ibn Ishaq Al-Kindi (801 – 873), Alkindus olarak da bilinir. Müslüman filozofların ilki olarak bilinen Arap filozof ve bilim adamıdır.
İbn-i Heysem
Ibn Al-Haytham (965 – 1040), Alhazen olarak da bilinir. Arap astronomu ve matematikçi, optik prensiplerine önemli katkıları ve bilimsel yöntemin ve deneylerin kullanımıyla bilinir.
İbn-i Zühr
Avenzoar olarak da bilinir. Sevilla, İspanya’da doğmuştur. Arap doktor ve cerrahtır. Ünlü kitabı Al-Taisir Fil-Mudawat Wal-Tadbeer (Terapötik ve Diyetle İlgili Basitleştirme) ile tanınmaktadır.
İbn-i Haldun
Ibn Khaldun (1332 – 1406), Tarihin en eski dini olmayan felsefelerinden birini geliştiren Tunuslu Arap tarihçisi. Genellikle modern tarih yazımının, sosyolojinin ve ekonominin öncülerinden biri olarak kabul edilir.
İbn el-Baytar
Abdullah bin Ahmed el-Baytar veya Ibn Al-Baitar (1197 – 1248), İslam bilim adamlarının Orta Çağ’da yaptığı keşifleri sistematik olarak kaydeden Arap bilim adamı, botanikçi ve hekim. İslam’ın Altın Çağı’nın ve Müslüman Tarım Devrimi’nin en büyük eczacı ve botanikçilerinden biridir.