Nikel Eskiçağdan beri diğer madenlerle alaşım halinde kullanılmıştır. Nikel ilk kez 1751’de isveçli kimyager Axel F. Cronstedt tarafından ayırdedilmiştir ve adını “bakır cini” anlamına gelen İsveççe koppar- nickel sözcüğünden aldığı sanılmaktadır. Birçok kayada nikel filizi bulunur. Bununla birlikte, çok değerli olmasına karşılık, metalin çıkarılması birkaç bölgeyle sınırlanmıştır. Başlıca nikel kaynağı, dünya üretiminin yarısından çoğunu karşılayan Kanada’daki Sudbury yataklarıdır. Öteki önemlice yataklar, Yeni Kaledonya, Laponya ve Küba’dadır.
Nikel kimyasal bir elementtir. Grimsi-beyaz renkte bir metaldir. Nikel, aynı özelliklere sahip olmamakla beraber demire benzer. Demir kolayca paslanan bir maddedir. Nemli havada bulunan su ve oksijenle birleşerek pas oluşturur. Nikel ise paslanmaya karşı dayanıklı olduğu için bu yönü ile demirden farklıdır ve daha çok bakıra benzer. Ancak bakır yumuşak bir madendir, nikel ise sertlik ve dayanıklılık bakımından demire benzer.
Nikel, yeryüzünde en çok bulunan elementler arasında 24. gelir. Genellikle, başka metalleri de içeren maden filizlerinde (metal çıkartılan kayalar) düşük oranda bulunur. Bu nedenle elde edilmesi oldukça zor ve masraflıdır. Dünyanın bugünkü nikel gereksinmesinin büyük kısmı Kanada’nın Ontario bölgesindeki maden yataklarından karşılanır. Ayrıca Büyük okyanusun güneybatı kesiminde bulunan Yeni Kaledonya adasında da zengin nikel yatakları vardır.
Nikel özellikleri bakımından alaşımları oluşturan önemli bir elementtir. Alaşım iki ya da daha fazla metalin oluşturduğu bileşimdir. Alaşımlar iki ya da daha fazla metalin bir arada eritilerek karıştırılması ile elde edilir ve genellikle kendilerini oluşturan elementlerin önemli özelliklerinin bir kısmını içerirler.
En çok bilinen nikel alaşımları madenî paralarda kullanılan nikel-bakır alaşımlarıdır. Nikelden yapılan çelik çok serttir ve yüzde bir ile yüzde on arasında nikel içerir. Kamyon, motorlu araç, gemi, demiryolu lokomotifi, uçak ve alet yapımında bu çelik kullanılır. Paslanmaz çelikte de nikel bulunur. Çeşitli çelik cinsleri yüzde iki ve yirmialtı arasında değişen oranlarda nikel içerir. Bunlardan paslanmaz çelik paslanmaya karşı çok fazla direnç gösterir.
Nikel oksit, bilimsel ve dekoratif amaçlarla, cama gri renk vermekte kullanılır. Nikelin kendisi en yaygın biçimde ya element yada alaşım halinde kullanılır. Element halindeki nikelin bir kullanım yeri de nikel kaplamacılıktır; aşınmadan korunması amacıyla, öteki bazı metallerin yüzeyinde bir nikel tabakası oluşturulur. En çok kaplanan metaller demir, bakır ve bakır alaşımlarıdır. Nikel kaplama elektrolizle yapılır ve krom kaplamaya belirli üstünlükleri vardır. Bu üstünlükler özellikle, nikel kaplama kalın tabakalar halinde uygulandığında ortaya çıkar. Altında bulunan metal bükülse bile, bağlantısı gevşemez. Oysa aynı durumda, kırılgan olan krom çatlayabilir ve metali yükseltgenmeye açık bırakabilir. Krom kaplamanın ucuz olmasına karşılık, nikel kaplama, yüksek nitelikli işler için daha iyi bir korunma biçimidir.
Nikel ayrıca krom ve demirle birlikte, sıcak yada soğuk aşındırıcı birçok etkene karşı yüksek direnci olduğu için yapı işinde çok yararlı olan ve paslanmaz çelik denen alaşımın yapımında kullanılır. Bakır ve bakır – çinko alaşımlarıyla ala şımlanarak, aşınmaya her zaman açık olan madeni para, mutfak eşyası ve ısı motorlarının parçaları yapımında da işe yarar. Bakır, krom ve molibdenle yaptığı alaşımları, elektrik dirençleri (rezistans) ve aşınmaz aygıtların yapımında kullanılır. Birçok alaşım çeliği tipinin bileşiminde nikel bulunur.
Başlıca nikel alaşımları arasında yüzde 60 bakır, yüzde 40 nikelden oluşan konstantan, yüzde 35 nikelli bir demir alaşımı olan invar ve adı başlıca öğelerinin (alüminyum, nikel, kobalt) adlarının kısaltılmasından oluşan alniko’dur.