Civa en eski 1500’den kalma Mısır mezarlarında bulunmuştur. Çin ve Tibet’te cıva buharı maruziyetinin ciddi sağlık üzerindeki olumsuz etkilere yol açtığı bilinmesine rağmen cıva kullanımının insanın, ömrünü uzattığı, kırıkların iyileştiği ve hayatının sağlıklı geçtiği düşünülüyordu.
Eski Yunanlılar merhemlerde cıva kullandı; Eski Mısırlılar ve Romalılar kozmetikte kullandılar. Bir zamanlar Maya uygarlığının önemli bir şehri olan Lamanai’de, Mesoamerikan bir top sahasında bulunan bir işaretleyicide cıva havuzu bulundu.
M.Ö. 500’e kadar cıva, diğer metallerle amalgamlar (Ortaçağ Latin amalgaması, “cıva alaşımı”) yapmak için kullanıldı. Simyacılar cıvayı, tüm metallerin oluştuğu İlk Madde olarak düşünüyorlardı. Civa içerisinde bulunan kükürtün niteliğini ve miktarını değiştirerek farklı metallerin üretilebileceğine inandılar.
Bazı termometrelerin içinde görülen gümüş renkli sıvı cıvadır. Cıva, kimyasal bir elementtir. Elementler kimyasal yöntemlerle özellikleri değiştirilemeyen maddelerdir. Cıva da birçok kimyasal element gibi bir metaldir. Metaller oda sıcaklığında genellikle katı halde bulunurlar. Fakat cıva oda sıcaklığında sıvı haldedir. Diğer metaller ise ancak çok yüksek sıcaklıkta sıvı haline dönüşürler.
Cıvanın kimyasal sembolü Hg’dir. Cıva yeraltından çıkarılır. Genellikle sülfürle bileşmiş olarak bulunur ve zincifre adını alır. Bazen de saf olarak elde edilir. Zincifrenin içeriğinde kırmızı bir bileşik olan cıva sülfidi bulunur. Cıva sülfidi, vermilyon (zincifre) adı verilen kırmızı boya maddesinin yapımında kullanılır.
Zincifre, A.B.D/de Kaliforniya, Nevada, Alaska ve Idaho bölgelerinde elde edilir. İspanya, İtalya ve Yugoslavya’da da önemli zincifre kaynakları vardır.
Cıva zincifreden kolaylıkla ayrıştırılabilir. Zincifre bir ocakta ısıtılır. Isınan bileşikte bulunan sülfür, oksijenle birleşir. Böylece saf cıva elde edilir.
Cıvanın özgül ağırlığı çok fazladır. Cıva, suyun özgül ağırlığından 13,6 kez daha ağırdır. Termometrelerde kullanılmasının nedeni ağırlığı ve oda sıcaklığında sıvı halde bulunmasıdır.
Barometre basınç ölçen bir araçtır. Bir barometre türünde cıva bir cam tüpte bulunur. Tüpte cıvanın yüksekliği 76 cm.’dir. Bu yükseklik hava basıncına göre değişir. Tüpte, cıvanın üzerinde bir vakum yani havasız kısım vardır. Hava basıncı arttığı zaman cıva tüpte yükselir, basınç düştüğü zaman cıva da iner. Tüpün üzerinde bulunan rakamlar cıvanın yüksekliğini gösterirler. Barometrelerde cıva yerine su kullanmak elverişsiz bir yöntemdir. Çünkü bu durumda çok uzun bir tübe gereksinme duyulur. Su ağır bir sıvı olmadığı için hava basıncını dengelemek için 9 metreden uzun bir tüp gerekir. Su, aynı zamanda tüpün iç duvarlarını ıslatacağı ve duvarlara yapışacağı için de elverişsizdir. Cıva bu özellikleri göstermez.
Cıva —38,9°C’da katı hale geçer (donar), 356,6°C’de kaynamaya başlar. Donma ve ergime noktalarının bu denli yüksek olması ve bir sıvı olmasından ötürü cıva, termometreler için çok elverişlidir. Termometrelerde cıva bir cam hazne içinde bulunur. Bu hazne, üzerinde bir sayı çizelgesinin bulunduğu bir tübe bağlıdır. Hazne ısındığı zaman cıva genleşir ve küçük bir delikten tübe geçer. Sıcaklık çizelgeden okunur.
Cıva içeren kimyasal maddeler, ekinlerin kurumasına yol açan mantarlara karşı kullanılırlar. Cıva insanlar ve hayvanlar için de tehlikeli zehirleyici bir maddedir. Fabrika artıklarıyle birlikte ırmaklara karışan cıva, balıkların zehirlenip ölmelerine yol açar. Cıva, deri, soluk borusu, ve bağırsak gözenekleri tarafından emilir. Cıva zehirlenmesi ağız ülserine, dişlerin yerlerinden gevşemelerine, mide ağrılarına, neden olur, önemli zehirlenmeler ise sinir sisteminin zarar görmesine hattâ ölüme yol açabilirler.
Cıva sodyum ve gümüş gibi madenlerle birleştirilerek amalgam adlı bir maddenin yapımında kullanılır. Zehirli olmayan bir çeşit cıva amalgamı dişçilikte dolgu yapmak için kullanılır.
Sıvı cıva çok iyi bir elektrik iletkenidir. Elektrik şalterleri ve pil yapımında kullanılır. Cıva gaz haline getirilebilir. Cıva buharlı lambalarda gaz halinde bulunur.