Hipokrat (Hippocrates ) M.Ö. 460 – MÖ 370 yılları arasında yaşamıştır. Batı’da tıbbın babası olarak kabul edilir. Tıbbi tedavileri sistemleştirmiş, onları din ve batıl inançlardan ayırmıştır. Hekimleri kendi yöntemleri ile eğitmiştir ve onu takip edenlerle birlikte önemli tıbbi ders kitaplarının yazılmasını sağlamıştır. Ünlü Hipokrat Yenimi, hekimleri etik kuralları uygulamaları konusunda bağlamaktadır.
Hipokratın Hayatı
Hipokratın hayatı ile ilgili bilinenler, Platon’un Protagoras adlı diyalog eserinde, Kos (İstanköy)’lu Hipokrat’ın Antik Yunan’ın en büyük doktoru olduğunu yazdığı parçalardan ibarettir. Platon’un bir diğer eseri Phaedrus’unda, Hipokrat’ın kendi tıbbi doktrinine sahip, ünlü bir öğretmen olduğu yazmaktadır. Bu bilgilerin güvenilir olduğuna kesin olarak emin olabiliriz, çünkü Hipokrat ile aynı zamanda ve aynı yerde yaşamış olan Platon ya da İslâm dünyasında Eflatun olarak bilinen, Antik klâsik Yunan filozofu, matematikçi ve Batı dünyasındaki ilk yüksek öğretim kurumu olan Atina Akademisi’nin kurucusu tarafından verilmektedir.
Hipokrat ile ilgili diğer pek çok bilgi daha sonraya dayanan kaynaklardan elde edilmiş ve farklı derecelerde güvenilirlik sağlamıştır. Bazıları, MS 2. yüzyıla aittir. Örneğin, büyük kütüphaneci, coğrafyacı ve matematikçi Eratosthenes ve Efes’li Soranos gibi makul derecede güvenilir kişilerin sağladığı bilgilere dayanmaktadır. Hipokrat ile ilgili Roma döneminden kalma mektuplar gibi bazı referanslar, şüpheli kabul edilmektedir ve bu yazıda göz ardı edilecektir.
Hipokrat, Asclepiad adı verilen hekim veya şifacı rahiplerden oluşan bir ailenin üyesiydi. Asclepiadler Antik Yunanistan’a hizmet etmenin gurur verici olduğunu düşünen ve tıp pratisyenlerinden oluşan aristokrat bir aileydi. Büyükbabasının adı Hippocrates (Dede’sinin adını almıştır. Dede’lerin adını torunşara verme geleneği o zamanlardan hatta daha da öncesinden kalma olabilir) ve babasının adı Heraclides’di. Annesi de asil bir aileden gelen Phaenareta idi.
Hipokrat, aile geleneğinin gerektirdiği şekilde babası tarafından bir doktor olarak eğitildi. Kos veya türkçe adıyla İstanköy adasında çalışmaya başladı ve günümüzde ismi hala bilinemeyen bir soylu kadınla evlendi. Çiftin iki oğlu (Thessalus ve Dracon) ve bir kızı (adı bilinmiyor) oldu. Oğulları Thessalus ve Dracon, her ikisi de aile geleneğini izleyerek saygın hekimler oldular. Hipokrat’ın kızı ise, Hipokrat tarafından eğitilen bir genç adam, doktor Polybus’la evlendi.
Annesi ve babası öldükten ve kızı evlendikten sonra, Hipokrat, eşi ve oğlulları ile birlikte atalarının doğduğu yer olan Yunan anakara’sının Teselya bölgesine doğru yola çıktılar. Damadı Polybus ise Hipokrat’ın Kos adasındaki tıbbi çalışmalarını devraldı.
Hipokrat ve Veba
Kırklı yaşlarının başında M.Ö. 420 yılında Hipokrat neredeyse tüm Yunanistanı gezdi, hem bir gezgin hem de bir doktor olarak, oğulları ve öğrencileri ile birlikte bir çok insana şifa dağıttı. Yunanistan’ın kuzeyindeki topraklarda yaşayan (barbarians) “barbarlarla” tanıştı ve onları etkileyen veba ile tanıştı ve hastalık hakkında bilgi sahibi oldu. İklim ve rüzgar yönlerini değerlendirdi. Veba’nın Yunanistan’ın merkezine kadar yayılacağını ve Yunan şehirlerini etkisi altına alacağını doğru bir şekilde tahmin etti. Atina şehri senatosu, Hipokrat’ı yaptığı yararlı işler için altın bir taç ile ödüllendirdi. Bu bilginin kaynağı, Hipokrat’ın takipçilerinden biri olan senato temsilcisinin yazılarıdır.
Hipokrat’ın Tıp Bilimine Katkısı
- Tıp bilimini sistemleştirdi.
- Antik dönemin en büyük tıp doktoru eğitiç ve öğretim okulunu kurdu.
- Herkes tarafından bilinen ünlü Hipokrat Yemini icat etti.
- O ve onun takipçileri büyük bir tıbbi literatür yazdılar.
Hipokrat Okulunun başarılarından bazıları:
- Hastalıkları doğaüstü sebeplerden ziyade doğal nedenlerden kaynaklandığını ispatladılar.
- Hastalıkların sihir, büyü veya tanrılara kurban verme yoluyla tedavi etmeye çalışmak yerine rasyonel ve akıl akıl yürütme ile tedavi edilebileceğini gösterdiler.
- Diyetin ve yaşam tarzının tanımlanmasını sağladılar ve doğru beslenme ve doğru yaşam tarzının, hastanın iyileşmesine katkıda bulunabileceğini ispatladırlar.
- Tedavilerde nezaket ve temizlik kurallarını vurguladılar
- Her bir hasta için tıbbi kayıtların tutulması sayesinde pratisyen hekimlerin bile profesyonelce çalışmasını sağlamak için yöntemler geliştirdiler.
- Prognoz – birçok hasta için detaylı kayıt tutma, hekimin hastalığın tedavisinde muhtemel yolu öngörmesini ve bilmesini sağlamıştır.
Hipokrat, hastalığın batıl inançtan ayrılmasına ,bilim ve sağlığa yaptığı hizmet oldukça büyktür. Örneğin, hasta bir insanın kötü bir ruh tarafından ele geçirilmiş olması söylemleri yerine mantıklı açıklamalar kullanarak hastalığı anlamaya çalışmak, insani gelişme düzeyinde kritik bir adımdı.
Hipokrat’a atfedilen tıbbi kitapların hiçbiri aslında onun tarafından yazılmamıştır diyebiliriz çünkü bu kitapları kişisel olarak yazdığına dair doğrudan bir kanıt yoktur. 60 Hipokrat eserinin bir kısmı veya tamamı kesinlikle damadı olan Polybus gibi doktrinlerinin takipçileri tarafından yazılmıştır. Eserlerin çoğu kaybolmuştur.
Hipokrat tıbbı, Antik Roma’nın en önemli hekimlerinden olan Galen’in eserleri ortaya çıkana kadar, 500 yıl boyunca tıp dünyasını domine etmiştir.