Dünyayı Değiştiren 10 İcat
İcatlarla ilgilenen hemen hemen herkes mucitlerin dünyası nasıldı diye merak etmiştir. Bir konsept, mekanizma veya makine mükemmel bir şekilde çalışıncaya düşünülmüş, araştırılmış, planlanmış, tasarlanmış, denenmiş, olmamış yeniden denenmiştir. Bu olaylar dizisi yaşanırken belki yüzyıllar geçiyor. Bu açıdan bakıldığında dünyayı değiştiren bir buluşlar sanıldığı kadar kolay ortaya çıkmıyor.
Bir icadın ortaya çıkması için en uzun zaman ve en çok emek harcanan kısım düşünce bölümü ve dünyayı değiştirecek bir icat için birden fazla dahi insan gerekiyor.
En önemli icatlar
Dünyada değiştiren bu 10 buluşu okuduğunuzda göreceğiniz gibi her biri, yıllarca yıl önce, başka mucitler tarafından düşünülmüş, yapılmış daha önceki buluşlar üzerine kurulmuştur. Her yeni icadın sorunları vardır ne zaman ki bu sorunları çözülebilecek başka bir mucit gelinceye kadar. Bu nedenle bir çok icat aslında ilk yapanın değil, başarılı olanın adıyla anılmaktadır.
10 – Pulluk (Saban)
Günümüzde hayatımızı dolduran işiıltılı, elektronik buluşların bazılarına kıyasla, pulluk pek heyecan verici bir icat gibi görünmüyor olabilir. Saban veya pulluk toprağı sürmek, tarımsal gıdaları dikim yetiştirmek için hazır hale getirmek için toprağı karıştırmak için kullanılan basit bir alettir. Fakat pulluk muhtemelen diğer icatların ortaya çıkmasını dolaylı yoldan sağlayan önemli bir buluştur.
Pulluğu kimin ve ne zaman icat ettiği bilinmiyor. Muhtemelen dünyanın birkaç farklı bölgesinde bağımsız olarak gelişti ve tarih öncesi çağlarda kullanıldığını gösteren bir kanıt bulunmaktadır. Pulluğun icadı öncesinde insanlar avcı ve toplayıcılardı. Hayatlarının büyük bir kısmını yalnızca bir mevsimden diğerine, hayatta kalacak kadar yiyecek bulmaya ayırılardı. Yetiştirilebilen bitkiler insan hayatına istikrar kazandırdı, Öncesinde elle çapalanan topraktan elde edilen yiyecekler oldukça kısıtlıydı. Pulluk, işin daha kolay ve hızlı yapılarak topraktan daha çok verim alınmasını sağladı.
Pulluğun tasarımında yapılan iyileştirmeler, çiftçiliği o kadar verimli hale getirdi ki insanların hayatta kalmaları için gerekli olandan çok daha fazla ürün hasat edebilmesini sağladı. İhtiyaç falzası olan gıdalar mal veya hizmetler için değiş tokuş aracı olarak kullanıldı. Ticaret gelişti.
Ticaretin gelişmesi; ürünlerin saklanma yöntemlerini, yazılı dili, sayı sistemlerini onları koruyacak askeri yöntemlerin değişmesine ve gelimesine neden oldu. Ticaret faaliyetleri arttıkça şehirler büyüdü. İnsan hayatının uzamasına ve sağlık ile ilgili problemlerin azalmasına vesile oldu. Pulluğun insan uygarlığının oluşmasını sağladığı yadsınamaz bir gerçek olarak karşımızda durmaktadır.
9 – Tekerlek
Tekerlek o kadar eski icat ki, ilk önce onu kimin icat ettiğini bilmenin bir yolu yok. Bulunan en eski tekerlek ve aks mekanizması, Slovenya’nın Ljubljana yakınlarında ve yaklaşık milattan önce 3100 yıllarına kadar dayanıyor.
Tekerlek, özellikle at arabalarıyla kullanıldığında, malların taşınmasını daha hızlı ve daha verimli hale getirdi. Bununla birlikte, tekerlek yalnızca nakliye için kullanılmadı tabii ki… Tekerlek dünyayı değiştiren bir çok icada öncülük etti.
On binlerce başka icat tekerlek sayesinde meydana geldi. Antik kültürlerin bile örneğin su çarkları, değirmenler gibi karmaşık makinalar yapmasını sağladı. Dişlilerin, çarkların, krankların ve kasnakların çalışması için tekerleklere ihtiyaç bulunuyor. Modern teknoloji, kimya ve tıbbi araştırmalar, elektrik motorları ve içten yanmalı motorlar, jet motorları, enerji santralleri ve sayısız diğerleri tekerleğin çalışma prensibine bağlıdır.
8 – Matbaa
Bu listede yer alan birçok icat gibi, matbaa icat edildiği yıllardan çok daha önce bulunmuştu. 1430’lu yıllarda matbaayı icat ettiğine inandığımız adam Johann Gutenberg aslında mevcut teknolojileri geliştirdi, verimli, faydalı ve herkes tarafından kullanılabilir hale getirdi. Dünyada zaten kağıt ve toplu baskı vardı – Çinliler 11. yüzyılda kağıt ve toplu baskı yapıyorlardı. Ancak Çin dilinin karmaşıklığı diğer memleketlere yayılmasını ve popüler hale gelmesini kısıtladı. Marco Polo, çinlilerden gördüğü matbaa fikrini 1295 yılında Avrupa’ya getirdi. Fakat değeri anlaşılamadı.
Gutenberg, toplu baskı fikrini zeytinyağı ve şarap üretimi için kullanılan bir vidalı pres makinası ile birleştirdi. Ayrıca daha önce kullanılan elle oyulmuş ahşap harflerden çok daha dayanıklı metal baskı bloklarını geliştirdi. Son olarak, mürekkep ve kağıt üretimindeki gelişmeler, kitlesel baskı sürecinde devrime yol açtı.
Matbaa, çok büyük miktarda bilginin basılmasını, kayıtlı hale gelmesini ve dünya çapında yayılmasını sağladı. Kitaplar daha önce aşırı derecede pahallı ve sadece zenginlerin ulaşabildiği şeylerdi. Ancak kitlesel üretim fiyatları oldukça düşürdü ve kitap fakir halkın ulaşabileceği materyaller haline geldi. Matbaa bilginin yayılmasını sağlayan icat olarak binlerce icadın ortaya çıkmasını sağladı. Bilginin yayılması, milyarlarca insana yüzyıllarca kendi buluşlarını yapmak için ihtiyaç duydukları eğitime ulaşma fırsatı verdi.
7 – Buzdolabı
Buzdolapları, genellikle gazların sıvıya ve sıvıdan gaza dönüşümü sırasında meydana gelen ısı farklarından faydalanılarak soğutma işlemi gerçekleştirirler. Buzdolabını tek bir kişinin icat ettiğini söylemek oldukça zordur. Modern buzdolabının icadından yaklaşık 200 yıl önceden beri soğutma prensibi yaygın olarak biliniyordu ve bu sistem kademeli olarak geliştirildi. Örneğin Oliver Evans’ın 1805 yılında icat ettiği buzdolabı, buhar sıkıştırma ünitesi sayesinde soğutma yapıyordu. Carl von Linde’in 1876 tasarımı mutfağınızdaki modern buzdolabının gerçek öncüsü olarak gösteriliyor. Albert Einstein da dahil olmak üzere düzinelerce mucit, buzdolabı tasarımları yaptı. Bu tasarımlar yıllar boyunca rafine edilip iyileştirildi.
20. yüzyılın başlarında, soğutma için doğal buz toplanması yani hasat edilmesi yaygındı. Ancak bira fabrikaları gibi büyük sanayi kuruluşları buz yapma makineleri kullanmaya başlamışlardı. Sanayi kullanımı için buz hasat edilmesi I. Dünya Savaşı’na kadar sürdü. 1920’li yıllarda güvenli soğutma kimyasallarının geliştirilmesi, ev buzdolaplarının bir standart haline getirdi.
Uzun yıllar boyunca yiyecekleri soğuk tutma ihtiyacı ve çözümleri, gıda üretim endüstrisini ve insanların yeme alışkanlıklarını büyük ölçüde değiştirdi. Artık, en sıcak yaz aylarında bile taze et ve süt ürünlerine kolay erişime imkanına sahibiz. Yiyecekleri dondurarak yıllarca saklayabiliyoruz. Soğutma teknolojilerindeki gelişim temelde buzdolabıyla aynı çalışma mantığına sahip olan klimanın icat edilmesini sağladı.
6 – Buhar Motoru
Buhar makinesinin icadından önce, çoğu ürün elle üretilmekteydi. Su çarkları ve hayvanların kullanımı endüstrinin insan gücü haricinde kullandığı yegane güç kaynaklarıydı. Uygarlık tarihinde en kısa sürede belki de en büyük değişim olan Sanayi Devrimi, buhar motoru veya diğer adıyla buhar makinesi sayesinde meydana geldi.
Bir makinede güç üretmek için buhar kullanma konsepti binlerce yıldır vardı, ancak Thomas Newcomen’in 1712’de icat ettiği buhar motoru, o zamana kadarki icatlar içinde endüstri için en kullanışlı ve verimli motor oldu. 1769’da James Watt, buhar motorunun gücünü büyük ölçüde artıran ve bunu iş yapmak için çok daha pratik bir yol haline getiren yeni bir tasarım yaparak Newcomen’in buhar motorunu değiştirdi. Ayrıca, verim kazanımını artıacak motorda dönme hareketi üretmek için bir yol geliştirdi. Bu sayede, James Watt genellikle buhar makinesinin mucidi olarak adlandırılır.
Newcomen ve Watt’ın motorları, pistonları çalıştırmak için buharı yoğunlaştıran vakumu kullanıyordu. Bu nedenle onların motorları oldukça büyüktü. Buhar sıkışmasının basıncını ilk kullanan Richard Trevithick oldu. Richard Trevithick ve diğerleri tarafından geliştirilen, bir trene güç verecek kadar küçük buhar motorlarına izin veren yüksek basınçlı buhar motoruydu. Buhar motorları, fabrikaların malların hızlı üretmelerini sağlamakla kalmadı aynı zamanda bu malları dünyaya taşıyan tren ve buharlı gemilere güç verdi.
Buhar motoru, elektrik ve içten yanmalı motorlarla nakliye ve fabrika gücü alanlarında gölgede bırakılmış olsa da, hala inanılmaz derecede önem taşıyor. Dünyadaki birçok enerji santrali, buharın kömürün yanması, doğalgaz veya nükleer reaktör ile ısıtıp ısıtılmaması gibi durumlarda buhar türbinleri kullanarak elektrik üretmektedir.
5 – İletişim Teknolojileri
Telgraf, Telefon, Radyo ve Televizyon. Hepsi oldukça değerli ve önemli icatlar fakat çalışma mantığı ve elde edilen faydanın ortak olması nedeniyle bunları tek bir başlık altında toplayabiliriz.
Telgraf iletişim teknolojisi gelişiminin başlangıcı olarak kabul edilebilir. Samuel Morse‘nin elektrikli telgrafı 1836’da icat etmesinden bu yana, artan fayda ve gelişme sürekli hale gelmiştir. Telefon, fikri basitçe Morse kodunda yazılmış bip sesleri yerine, gerçek sesli iletişimin bakır kablolar üzerinden gönderilmesini sağlayarak geliştirildi. Telgraf ve telefon iletişim yöntemleri noktadan noktaya ve kapsamlı bir kablo altyapı çalışmasını gerektiriyordu.
Elektromanyetik dalgalar kullanarak sinyalleri kablosuz olarak iletmek, dünyadaki birçok mucit tarafından üzerinde çalışılan bir konseptti. Guglielmo Marconi ve Nikola Tesla, 20. yüzyılın başlarında bu konsepti geliştiren en önemli bilim adamları oldu. Sonuç olarak, ses kablosuz olarak iletilebilirken, mühendisler kademeli olarak görüntü aktarımını mükemmelleştirdi. Radyo ve televizyon, haberleşmede yeni icatlar oldu. Tek bir yerden yayınlanan ses ve görüntü milyonlarca kişiye ulaştı.
İletişim teknolojisindeki bu gelişmeler dünyayı etkili bir şekilde küçülttü. Yaklaşık 120 yıl boyunca, bir haberi duymak için haftalarca beklenen bir dünyadan, dünyanın dört bir yanında meydana gelen olayları, gerçekleştikçe izleyebileceğimiz bir hale geldik. Kitlesel iletilerin ortaya çıkışı bilgi dünyamızı çok genişletti ve birbirimizle olan etkileşimimizin şeklini değiştirdi.
4 – Otomobil
Buhar motorunun endüstriyi harekete geçirdiği gibi, otomobil de insanları harekete geçirdi. Kişisel araç fikirleri yıllarca bir çok mucit tarafından denendi ve yapıldı. Fakat 1885 yılında içten yanmalı bir motordan güç alan Karl Benz’in Motorwagen’i ilk otomobil olarak kabul edildi. Henry Ford’un üretim sürecindeki iyileştirmeleri ve etkin pazarlama fiyatı ve bir otomobil sahibi olma arzusunu çoğu Amerikalı’nın araba sahibi olmasını sağladı. Araba önce Amerika’da ve Avrupa’da sonra tüm dünyada yaygınlaştı.
Otomobilin ticaret, toplum ve kültür üzerindeki etkisi tahmin edildiğinden çok daha büyük oldu. Çoğumuz, arabamıza atlayabilir ve istediğimiz yere gidebiliyoruz. Mesafeler artık sorun olmaktan çıkmış durumda. Şehirler büyük ölçüde otomobil ulaşımı çerçevesinde tasarlanmış ve inşa edilmiş durumda. Otoyollar ve otoparklar için ayrılan çok büyük miktarda alan ve hükümet hizmet harcama bütçelerinin büyük bölümünü kapsıyor. Otomobil endüstrisi dünya çapında muazzam bir ekonomik büyümeye ve bunun yanında petrol gibi fosil yakıtların kullanımı çok fazla kirliliğe neden oldu.
3 – Ampul
Bu listenin ortak teması, dünyayı değiştiren büyük icatların tek bir mucitin elinden çıkmadığı, bir çok kişinin katkıları olduğudur. Her buluş önceki tasarımları kademeli olarak geliştirerek oluşturulmuştur ve genellikle icadı yapan olarak anılan olan kişi, bunu ticari açıdan uygulanabilir hale getiren ilk kişidir. Ampul bunun en belirgin örneğidir. Herkes Thomas Edison’u elektrik ampulünün mucidi olarak biliyor, ancak 1870’lerde Edison akkor flamanlı ampulünü geliştirdiğinde, düzinelerce insan benzer fikirler üzerinde çalışıyorlardı. Joseph Swan o dönemde İngiltere’de de benzer bir çalışma yaptı. Sonunda Edison ve Swan fikirlerini tek bir şirket olan Ediswan altında birleştirdi.
Ampulün kendisi, filament olarak bilinen yüksek dirençli bir tel vasıtasıyla elektrik iletimi mantığıyla çalışmaktadır. Direnç nedeniyle meydana gelen enerji, ısı ve ışık olarak dışarı atılır. Cam ampul, filamenti bir vakumda veya atıl gazla kapatarak yanmayı engeller.
Ampul, insanlara gece veya karanlık yerlerde çalışmalarına izin vererek dünyayı değiştirdi. Sanayi devrimi sonrası gece vardiyası ampül sayesinde oluştu. Vardiya sistemi sayesinde üretimde artış meydana geldi. Aslında, dünyayı değiştiren her eve ve işletmeye elektrik vermek için inşa edilen altyapıydı.
2 – Bilgisayar
Bilgisayar, bilgi alan, onu bir şekilde işleyen ve yeni bilgiler ortaya çıkaran bir makinedir. Modern bilgisayarın tek bir mucidi yok tabiki. Ancak İngiliz matematikçi Alan Turing’in fikirleri bilgisayar alanında çok etkili oldu. Örneğin Charles Babbage‘in fark makinesi gibi mekanik hesaplama aygıtları 1800’lü yıllarda ortaya çıktı. (eski çağlarda bilgisayar kabul edilebilen nadir cihazlar da vardı), ancak 20. yüzyılda elektronik bilgisayarlar icat edildi.
Bilgisayarlar inanılmaz bir hızla karmaşık matematik hesaplamalar yapabiliyorlar. Yetenekli programcıların talimatları doğrultusunda çalıştıklarında, bilgisayarlar şaşırtıcı başarılar elde edebiliyorlar. Bazı yüksek performanslı askeri uçaklar, uçuş kontrolünde sürekli bilgisayarla yapılan ayarlamalar olmadan uçamazlar. Bilgisayarlar, insan genomunun haritasını çıkardı. Uzay araclarını yörüngede tutmamızı sağladı. Tıbbi test donanımlarını kontrol etmemizi sağladı. Filmlerde ve video oyunlarında kullanılan karmaşık görsel animasyonları yapmamızı sağlıyor.
Bilgisayarlar, büyük miktarda bilgi depolamanıza ve istediğimi bir parçasını, istediğimiz zamanda ve anında geri almamızı sağlıyorlar. Dünyada şu anda kullandığımız araba, makineler, elektrik santralleri, telefonlar gibi çoğu şey bilgisayar olmadan çalışmıyor.
1 – İnternet
Tüm gezegeni kapsayan bir bilgisayar ağı olan İnternet, insanların dünyanın herhangi bir yerindeki herhangi bir bilgiye anında erişmelerine imkan tanımaktadır. İş, iletişim, ekonomi, eğlence ve hatta siyaset üzerindeki etkileri oldukça derindir. İnternet, saban kadar dünyayı değiştirmemiş olabilir, ancak muhtemelen buhar motoru veya otomobille eşit seviyededir.
ABD askeri araştırma ve geliştirme kolu DARPA (Savunma İleri Araştırma Projeleri Ajansı) 1960’ların sonunda ARPANET’i kurdu. Bu bilgisayardan bilgisayara bağlantı ağı, askeri ve akademik araştırma amaçlıydı. Diğer bilgisayar ağları, önümüzdeki birkaç yıl içinde dünyayı sarmaya başladı ve 1970’lerin sonunda bilgisayar bilimcileri, herhangi bir ağdaki bilgisayarların diğer ağlardaki bilgisayarlarla iletişim kurmasını sağlayacak tek bir TCP / IP protokolü oluşturdu. Vinton Cerf TCP / IP protokolünü icat eden kişi olması nedeniye internetin babası olarak anılmaktadır. Aslında bu, İnternet’in doğuşuydu, ancak dünyadaki diğer çeşitli ağların, yeni protokolü benimsemeleri 10 yıl kadar sürdü. Tim Berners-Lee, İngiliz bilgisayar profesörüi 1989’da CERN laboratuvarlarında HTML işaretleme dilini geliştirerek Dünya Çapında Ağ olarak da tanımlanan World Wide Web (WWW) bilgi paylaşım sistemini kurdu ve sonrasında internet gerçekten küreselleşti.
İnternet öyle güçlü bir buluş ki muhtemelen sadece dünyaya olan ilk etkilerini görmeye başladık. Şu anda evimizde kullandığımız sıradan cihazlar bile internet ağına bağlanabiliyor. Bilgiyi böylesi bir verimlilikle dağıtma ve yeniden birleştirme yeteneği, dünyayı değiştirecek başka icatların ortaya çıkması oranını hızlandıracaktır.
Bunun yanında, toplum bilimciler İnternet üzerinden iletişim kurma, çalışma, oyun oynamak ve iş yapma kabiliyetimizin artması nedeniyle çevremizle olan bağlarımızı bozmasından ve sosyal olarak izole olmamıza neden olacağında korkuyorlar. Bu durumda interneti iyi yada kötü yönde nasıl kullanacağımızı seçmemiz çok önemlidir.